صنعت آبکاری فاقد علم آکادمیک است

دعوت کردیم از تعدادی دوستان که در بخش آبکاری مشغول فعالیت هستندو آقایان مهندس نویدزاده از شرکت پارس نیکل و کفاشیان از شرکت جهان تاب در این جلسه حضور داشتند.

نویدزاده: شرکت پارس نیکل در سال 1351 تاسیس شده و در زمینه های آبکاری، آماده سازی سطوح برای رنگ آمیزی فعالیت می کند و دارای شاخه های فرعی برای رنگهای الکترودیپوزیشن است که در ایران فینیشینگ آن به الکتروفرتیک معروف است.

بسپار- در زمینه مواداولیه آبکاری هم فعالیت دارید؟
نویدزاده: در زمینه خرید و فروش مواد خیر، اما در زمینه تولید محصولات این صنعت فعال هستیم.

کفاشیان: شرکت جهان تاب را با بیش از نیم قرن سابقه، بیشتر اهالی صنعت می شناسند. تاسیس شرکت در سال 1346 بوده است و قبل از آن هم البته فعال بوده است. جهانتاب در زمینه خرید و فروش مواد شیمیایی و مشاوره و راه اندازی وان های آبکاری فعالیت دارد و اولین تولید کننده ای ست که در این زمینه در ایران آغاز به کارکرده است.

بسپار- مواد اولیه را خود شما تولید می کنید؟
کفاشیان: ما مواد اولیه را از کشورهایی نظیر آلمان، آمریکا، کانادا و هند به ایران وارد و اقدام به تولید محصولات مورد نیاز می کنیم.

بسپار- در بحث مواد اولیه با چه مشکلات احتمالی مواجه هستید؟
نوید زاده: مهمترین معضل ما تامین مواد وارداتی از کشورهای اروپایی است و می دانیم در حال حاضر به دلیل مشکلاتی که تحریم به وجود آورده، مواد مورد نیاز از کشورهای آسیای جنوب شرقی وارد ایران می شود، ولی در مسایل تکنیکال ما در هر تولیدی مشکلات خاص را داریم، اما به شرط داشتن مواد اولیه مرغوب این مشکلات کمتر می شود.

بسپار- مواد وارداتی از کشورهای شرق آسیا از نظر کیفیت چه وضعیتی دارند؟
نوید زاده: کیفیت مواد آسیایی دچار نوسان است، برای همین هم تولید محصولات تمام شرکت های آبکاری دچار مشکل و نوسان می شود.

بسپار- آیا این مواد، جایگزین تولید داخلی ندارند؟
نویدزاده: مقداری از مواد افزودنی وان ها دارای پایه تولید داخل نیست مثل افزودنیهای الکترولیت وانها، اما قسمتی از مواد اولیه الکترولیتها در ایران تولید می شود مثل ترکیبات روی که از کیفیت مناسبی برخوردار است، اما در مورد بعضی از فلزات مثل نیکل یا گالوانیزه، تولیدات داخلی از کیفیت مناسب برای استفاده در وانهای آبکاری برخوردار نیست و آبکاران راغب به استفاده از تولیدات خارجی هستند.

کفاشیان: بستگی به نوع مواد خام دارد، اگر منظور شما افزودنیهای داخل وانهای آبکاری نظیر براقیها است می توان گفت در ایران تولید می شود و تا حدودی پاسخگوی نیاز ما است، اما لازمه تهیه افزودنیها مواد خامی است که وارداتی است و اکثر مواد خام در ایران وجود ندارد یا از کیفیت مناسب برخوردارد نیست، به همین دلیل نیازمند واردات این مواد هستیم. قبل از تحریم ما مواد مورد نیازمان را از آمریکا، آلمان و کانادا تامین می کردیم ولی در سال جدید این امر با مشکلات زیادی روبرو شده است و به همین دلیل ما مجبور به استفاده از محصولات جنوب شرق آسیا شده ایم که این امر هم خالی از مشکلات نیست.

بسپار- چه روشهایی برای آماده سازی سطوح پلاستیکی وجود دارد؟
نویدزاده: مراحل مشترک آماده سازی کوتینگ، مرحله چربی گیری است، هر قطعه ای باید در ابتدا چربی زدایی شود، سپس با استفاده از اسید مرحله خنثی سازی صورت بگیرد، در قطعات پلاستیکی بعد از مرحله خنثی سازی عمل حساس سازی انجام می شود، هسته گذاری اولیه فلزی که سطح پلاستیک یا غیر فلز را برای پذیرش رنگ به سطح فلزی تبدیل می کند توسط تکنیکهای مختلفی بسته به نوع غیر فلز متفاوت است، به عنوان مثال اگر ABS باشد از نوع خاصی از حساس سازی استفاده می شود.

کفاشیان: همانطور که مهندس اشاره داشتند یکی از اصلی ترین مراحل آبکاری مرحله چربی گیری است که ما باید لایه اولیه سطح را به نحوی که آب به راحتی بر روی آن قرار بگیرد چربی زدایی کنیم تا به مشکلات احتمالی کمی برخورد کنیم که از طریق محلول ها و پودرهای چربی گیری انجام می شود که خوشبختانه تولیدکنندگان داخلی انواع چربی گیرها را تولید می کنند که از کیفیت خوبی برخوردار هستند، در مورد آبکاری قطعات غیرفلزی باید مرحله حساس سازی یا اچینگ را انجام دهیم و انواع مختلف روشها بر اساس سطحی که قرار است حساس شود وجود دارد، اگر بتوانیم حساسیت مناسبی روی قطعه نارسانا انجام دهیم می توانیم آبکاری مناسبی داشته باشیم.

بسپار- هر کدام از این روشها از چه معایب و مزایایی برخوردار هستند؟
نوید زاده: تفاوت، مزایا و معایب را باید در دسته بندی های متفاوتی بررسی کرد، چون غیر فلزات دسته بندی های مختلفی دارند، در واقع بحث گسترده ای است ولی می توان برای دسته بندی مزایا و معایب از شاخص مراحل اولیه استفاده کرد که آیا مکانیزه باشد یا دستی، اگر مراحل آماده سازی و حساس سازی سطوح مکانیزه باشد محصول کار ما از نظر کیفیت بهتر می شود، ولی اگر از سیستم دستی استفاده شود هزینه اولیه و کیفیت کار کمتر است چون نوع عملکرد اپراتور دستگاه نامشخص است، آیا اپراتور متخصص است و برای کار وقت و دقت صرف خواهد کرد یا نه در کیفیت محصول بسیار اثربخش است.

بسپار- کدام سیستم در ایران بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد؟
نوید زاده: سیستم رایج در ایران سیستم دستی است.

بسپار- در زمینه آبکاری چه فناوری های جدیدی در جهان وجود دارد؟
نویدزاده: در حال حاضر آبکاری های متداول در دنیا آبکاری های آلیاژی است که در عین داشتن کیفیت بالا نتایج مطلوبی روی تستها وجود دارد که مثلا آلیاژ نیکل روی، آهن و نیکل تنگستن به خاطر مسایل تستهای کنترلی نتایج بهتری دارند اما بعضی از صنعتگران به خاطر مسایل زیست محیطی از آبکاری آلیاژی استفاده می کنند چون مثلا درصد زیادی از مردم به آلیاژ نیکل حساسیت دارند که آلیاژنیکل لایه زیرین اکثر قطعات تزئینی است مثل قطعات طلا، و به همین خاطر از آلیاژهای جایگزین استفاده می شود، در همین راستا آبکاری های سیانوری منسوخ شده است و جایگزین آن آبکاریهای اسیدی است یا استفاده از کروم 6 تقریبا منسوخ شده است و به جای آن از کروم 3 استفاده می شود و این موارد فناوریهای جدیدی است، ضمن اینکه تکنولوژی نانو هم به کمک صنعت آبکاری آمده است و نتایج بهتری در تستهای کنترلی و از بازدهی بالاتری برخوردار است. من از سیستمهای آبکاری پیشرفته جهان بازدید کرده ام و می توانم بگویم تغییر و تفاوت چندانی روی فرمولاسیون و نحوه مصرف مواد بین ما و آنها وجود ندارد، یکی از تفاوتها داشتن سیستم مکانیزه در خارج و استفاده از سیستم دستی در ایران است که کارگران قطعات را از قسمتی به قسمت دیگر منتقل می کنند که یک نقطه ضعف است و خروجی کار به تخصص و تعهد افراد بستگی دارد، اما مشکل اصلی و تفاوت صنعت ما با کشورهای خارجی این است که آنها در هر مرحله سیستم خود را کنترل می کنند یعنی هزینه بیشتری برای تجهیزات کنترلی مصرف می کنند تا نتایج یکسانی به دست بیاورند، در یک نوبت کارخانجات شیرآلات ما محصول خود را به خوبی آبکاری میکنند و برای تست کیفیت به شرکت گروهه آلمان می فرستند، و نتیجه کیفیت محصول حتی از استاندارد محصولات خود گروهه بهتر است و در نوبت بعدی کیفیت بسیار پایین است! علت این امر عدم کنترل دقیق سیستم است، در خارج تجهیزات کنترلی بسیار کامل است و به این وسیله تمامی عوامل کار تحت کنترل است، وگرنه از نظر مراحل کار و مواد اولیه تفاوت خاصی وجود ندارد.

کفاشیان: یکی از فناوریهای مهمی که در صنعت آبکاری به وجود آمده است آبکاری آلیاژی است نظیر نیکل تنگستن، نیکل پالادیوم و استفاده از کروم 3 ظرفیتی و گالوانیزه های قلیایی و اسیدی به جای گالوانیزاسیون نوری که از نظر محیط زیستی و گرانی مواد اولیه دارای اشکال است، در کنار این مسائل استفاده از دستگاه های اتوماتیک است که درصد خطاها را به حداقل میرساند و نتایج خوبی را برای آبکاری قطعات بدنبال دارد

بسپار- وضعیت فنی آبکاری ایران در مقایسه با جهان را چطور ارزیابی می کنید؟
کفاشیان: وضعیت ایران با سایر کشورها قابل مقایسه نیست، البته ما احتیاجات خود را نسبت به دانشی که در اختیار کشورهای پیشرفته است رفع می کنیم، یعنی می توانیم در این زمینه پیشرفت داشته باشیم، خوشبختانه ما در تماس دائمی با شرکتهای خارجی آبکاری هستیم و از دانش فنی آنها استفاده می کنیم، مشکل اصلی ما تامین مواد اولیه مورد نیازاست، مثلا چند ماه گذشته قیمت یک بشکه 50 لیتری سیانورسدیم حدود 450 هزار تومان بوده است، اما در حال حاضر و در عرض3 ماه قیمت قبلی به 1 میلیون و 300 هزار تومان رسیده است و این تفاوت قیمت خبر خوبی برای صنعت آبکاری نیست … . مطمئنا این وضعیت حادتر هم خواهد شد و من فکر می کنم ما نباید خود را مجبور به خرید مواد با هر قیمتی کنیم و در واقع خودمان شرایط را برای خودمان سختتر می کنیم، می توانیم به جای استفاده از سیستمهای فعلی ازسیستمهای جایگزین استفاده کنیم، چون تحریم شده ایم تولید خود را کاهش داده و با اینکار به خودمان ضربه میزنیم.

بسپار- آقای مهندس نویدزاده، آیا موافق صحبت های آقای مهندس کفاشیان در مورد تحریمها و لزوم استفاده از جایگزین برای مواد هستید؟
نوید زاده: ما باید راهکار های مناسب برای مشکلات بیابیم، همانطور که ایشان گفتند مثلا به جای استفاده از مواد کمیاب و گران از مواد جایگزین استفاده کنیم و این روشی است برای مقابله با تحریمها و کاهش هزینه ها.

بسپار- وضعیت اقتصادی صنعت آبکاری در ایران چگونه است؟
نویدزاده: آبکاری آخرین مرحله یک کار است و در ایران به مرحله آخر کار اهمیت چندانی داده نمی شود، یعنی به اندازه ای که برای تولید قطعه تلاش و دقت می شود، در آبکاری دقت کافی انجام نمی شود و به همین علت آبکاری به شکل سنتی در ایران باقی مانده است، به تازگی افراد تحصیلکرده سعی بر ایجاد آبکاری با سیستمهای مدرن دارند ولی سایر افراد در زمینه آبکاری از دانش و تحصیلات مرتبط برخوردار نیستند که به این دلیل کیفیت کارشان پایین است و این عامل باعث بالا رفتن هزینه کار می شود، یعنی هزینه هر قطعه بیشتر از میزان واقعی تمام می شود چون سرمایه گذاری اولیه خوب انجام نمی شود. شما اگر دقت کنید متوجه ساخت آبکاریها در مکانهای متروکه و دور از شهر می شوید و این به دلیل مشکلات محیط زیستی آنها است به علاوه اینکه تصفیه پساب هم در این کارخانجات انجام نمی شود.

کفاشیان: آبکاری یکی از رشته هایی است که در هر کشوری می تواند مشاغل زیادی را ایجاد کند چون هر قطعه ای نیازمند آبکاری است، در ایران متاسفانه به دلیل اینکه قشر آبکار ما قشری هستند که از نظر تجربی پیشرفت کرده اند و فاقد علم آکادمیک آبکاری هستند سرمایه گذاری صحیحی بروی کار خود انجام نمیدهند، سرمایه و هزینه زیادی برای ساخت واحد و استفاده از مواد اولیه میپردازند که یا مواد را زیاد مصرف می کنند یا از مواد مناسبی استفاده نمی کنند و به همین دلایل از پیشرفت و سود مناسبی برخوردار نمی شوند، دلیل دیگر عدم پیشرفت آبکاری در ایران نبودن حمایت دولتی است، به عنوان مثال شرکت ما جنسی را به شرکت تولیدکننده لوازم خودرو می فروشد و در ازای آن چکی به ما میدهد با این عنوان که اگر قطعه را آبکاری کردم و به شرکت ایران خودرو فروختیم، بعد از اینکه شرکت ایران خودرو هزینه های ما را داد، چک پاس می شود! و این عامل هزینه های آن شرکت را برنمیگرداند و از سمت دیگر ما نمیتوانیم مواد خود را با این شرایط به بقیه بدهیم و این امر تداخل بدی بین خریدار و فروشنده ایجاد می کند و اعتماد بین این دو را از بین می برد، حمایت دولتی برای رشد صنعت آبکاری امری ضروری است.

بسپار- آیا رشته تحصیلی مرتبط با آبکاری در ایران وجود دارد؟
کفاشیان: رشته متالورژی کاملا مرتبط با این بحث است.

بسپار- چرا تولیدکنندگان در بحث مدیریتی از تحصیلات آکادمیک استفاده نمی کنند تا تحولی در رشد این صنعت ایجاد شود؟
نویدزاده: البته این اتفاق در حال رخ دادن است و بسیاری ازکارگاه ها بوسیله اشخاص تحصیلکرده ایجاد شده اند و در مورد کارگاه های سنتی بخاطر مساله الزام ایزو شروع به استفاده از نفرات تحصیلکرده به عنوان سرپرست یا مدیر کارگاه می کنند و این به رشد صنعت در درازمدت می انجامد، ولی مهمتر از اینها تعریف یک استاندارد مناسب برای تولید است تا تایید قطعات بوسیله چشم کاربر به سیستم فنی و درستی تبدیل شود و انجام اینکار نیاز صنعت به افراد تحصیلکرده را بیشتر می کند.

بسپار- آبکاری چه تاثیراتی بر محیط زیست دارد؟
نویدزاده: مواد مورد استفاده در آبکاری چون سیانور،کرم، نیکل، ترکیبات مس و … چون دارای مواد سمی هستند برای محیط زیست بسیار مضر است، کرم از مضرترین فلزاتی است که تاکنون شناخته شده است و مشکلات بسیاری برای محیط زیست ایجاد می کند. نیازبه داشتن یک سیستم تصفیه قوی برای واحدهای آبکاری بسیار ضروری و واجب است و متاسفانه بسیاری از آبکاریها فاقد تصفیه هستند و بعضی دیگر از آبکاریها واحد خود را در مکان بسیار نامناسبی برای یک واحد آبکاری تاسیس کرده اند، مثلا محیط باید فاقد هرگونه گرد و خاک و کثیفی باشد، اسم این صنعت آبکاری است و آب مورد استفاده در این صنعت باید فاقد آلودگی باشد چون آلودگیها مشکلات زیادی را به دنبال دارد.

بسپار- چه الزاماتی در زمینه بحث استاندارد برای واحدهای آبکاری در نظر گرفته شده است
کفاشیان: متاسفانه چون دستگاه های تصفیه پساب بسیار گرانقیمت است و آبکاران ما فاقد درک صحیح برای خریداری این دستگاه ها هستند استفاده از تصفیه کمی مهجور مانده است، شرکتهایی وجود دارند که به خاطر الزامات دولتی، دستگاه های تصفیه پساب را تهیه کرده اند، خوشبختانه مقاله های خوبی در زمینه کم کردن هزینه های تصفیه پساب منتشر می شود که به روشهای ارزانتر و علمی تصفیه پساب اشاره دارند که می توان به روشهایی چون لخته سازی الکترونیکی که نسبت به لخته سازی شیمیائی از هزینه کمتری برخوردار است اشاره کرد که میتواند به راحتی تمام مواد مضر درون پساب های شیمیائی را از بین ببرد و این موارد جای امیدواری ایجاد میکند، شرکت ما هم دراین زمینه مشغول انجام کارهایی برای پایین آوردن هزینه تصفیه پساب است تا سایر شرکتها بخصوص واحدهای کم درآمد بتوانند سیستمهای تصفیه پساب را تهیه کنند.

بسپار- اصولا آماده سازی خوب و صحیح و بالعکس چه میزان در کارکرد نهایی یک محصول موثر است؟
نوید زاده: مصداق شعر خشت اول چون نهد معمار کج، تا ثریا می رود دیوار کج، جواب مناسبی برای پرسش شما است، آماده سازی سطح خشت اول آبکاری است و اگر دراین مرحله مسامحه و اغماضی صورت بگیرد، مشکلات این امر در مراحل بعدی خود را نشان می دهد و محصول نهایی علاوه بر افزایش هزینه ها و مراحل کاری از کیفیت مناسبی برخوردار نخواهد بود.

بسپار- آبکاری اصولی و درست چه تاثیراتی روی محصول از نظر اقتصادی و فنی دارد؟
نوید زاده: یک سیستم مناسب برای آبکاری علاوه بر کاهش هزینه های انسانی و انرژی، افزایش کیفی و بهره وری کنترلی را به همراه خواهد داشت، این مطلب حتی برای مصرف کننده ها هم قابل لمس است چون از محصول خریداری شده مدت زمان بیشتری استفاده خواهند کرد. در مورد بعضی از قطعات تزیینی این امر برای مصرف کننده اهمیت زیادی دارد تا سطح ظاهری کار مدت زمان زیادی با شکل ظاهری یکسان مورد استفاده قرار بگیرد، مثلا طلایی که به عنوان یک جواهر خریداری می شود و هزینه زیادی برای خرید آن پرداخت می شود.

کفاشیان: اگر آبکاری با یک روش خوب و مناسب انجام شود هزینه های ما را کاهش می دهد و بالعکس، یک هارد دیسک با ظرافت خاصی باید آبکاری شود تا تمام شیارهای داخل هارد دیسک پر شود و اگر نتوانیم این ظرافت را در کار اعمال کنیم در واقع کار بیهوده ای را انجام داده ایم چون اطلاعات حالت مغناطیسی را به خود نگرفته است یا مثالی دیگری برایتان درمورد سیلندر ماشین بگویم که اگر از آبکاری مناسبی برخوردار نباشد، در مدت زمان کمی خردگی میتواند هزینه بالایی را برای ما ایجاد کند.

منبع:iranpolymer.com